TK orzekł w sprawie spółdzielni mieszkaniowych i "starego portfela"

Uprawnienia banku do wystawiania bankowego tytułu egzekucyjnego przeciwko spółdzielniom mieszkaniowym, które korzystają z kredytów mieszkaniowych tzw. "starego portfela" bez konieczności uzyskania pisemnego oświadczenia spółdzielni o poddaniu się egzekucji są zgodne z konstytucją.

13 września 2011 r. o godz. 13.00 Trybunał Konstytucyjny rozpoznał wniosek Grupy posłów  dotyczący uprawnienia banku do wystawiania bankowego tytułu egzekucyjnego przeciwko spółdzielniom mieszkaniowym, które korzystają z kredytów mieszkaniowych tzw. "starego portfela" bez konieczności uzyskania pisemnego oświadczenia spółdzielni o poddaniu się egzekucji.  Trybunał Konstytucyjny orzekł, że

1) art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 29 listopada 2000 r. o objęciu poręczeniami Skarbu Państwa spłaty niektórych kredytów mieszkaniowych, w zakresie, w jakim ma zastosowanie do art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 30 listopada 1995 r. o pomocy państwa w spłacie niektórych kredytów mieszkaniowych, udzielaniu premii gwarancyjnych oraz refundacji bankom wypłaconych premii gwarancyjnych jest zgodny z art. 2 konstytucji;
2) art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 29 listopada 2000 r. o objęciu poręczeniami Skarbu Państwa spłaty niektórych kredytów mieszkaniowych, w zakresie, w jakim nadaje bankowi prawo do wystawiania bankowych tytułów egzekucyjnych bez uzyskania pisemnego oświadczenia kredytobiorcy o poddaniu się egzekucji jest zgodny z art. 20, art. 32 ust. 1 oraz nie jest niezgodny z art. 76  i  art. 75 ust. 1 konstytucji.

Art. 3 ust. 1 ustawy z  29 listopada 2000 r. o objęciu poręczeniami Skarbu Państwa spłaty niektórych kredytów mieszkaniowych odsyła do art. 11 ust. 1 z 30 listopada 1995 r. o pomocy państwa w spłacie niektórych kredytów mieszkaniowych, udzielaniu premii gwarancyjnych oraz refundacji bankom wypłaconych premii gwarancyjnych obowiązującego po 18 stycznia 1996 r., czyli do przepisu, co do którego wcześniej Trybunał Konstytucyjny orzekł w wyroku z 17 grudnia 1997 r. (sygn. K 22/96, OTK ZU nr 5-6/1997, poz. 71), że jest niezgodny z konstytucją jedynie co do sposobu jego wprowadzenia (działanie wstecz, brak vacatio legis). Nie jest więc trafne stanowisko wnioskodawcy stwierdzające, że art. 3 ust. 1 ustawy z 29 listopada 2000 r. o objęciu poręczeniami Skarbu Państwa spłaty niektórych kredytów mieszkaniowych odwołuje się do przepisu uznanego wcześniej przez Trybunał Konstytucyjny za niekonstytucyjny, jeśli chodzi o jego treść.

Według Trybunału Konstytucyjnego nie znajduje także uzasadnienia pogląd wnioskodawcy o uprzywilejowaniu i prawnym preferowaniu państwowych jednostek organizacyjnych (banków) w obrocie cywilnoprawnym. Bank, który  wystawia bankowy tytuł egzekucyjny na podstawie art. 5 ust. 5 ustawy z 29 listopada 2000 r. o objęciu poręczeniami Skarbu Państwa spłaty niektórych kredytów mieszkaniowych, nie jest już stroną (wierzycielem) stosunku zobowiązaniowego ze spółdzielnią mieszkaniową (dłużnikiem), wynikającego z udzielonego wcześniej kredytu. Po wykonaniu poręczenia podmiotem tym staje się bowiem wyłącznie Skarb Państwa.

Odnosząc się z kolei do zarzutu naruszenia konstytucyjnej zasady równości Trybunał Konstytucyjny zauważył, że sytuacja faktyczna spółdzielni mieszkaniowych, którym banki udzieliły kredytów na budownictwo mieszkaniowe w latach 1965-1992, jest odmienna od sytuacji faktycznej spółdzielni mieszkaniowych, którym banki udzieliły kredytu po 1992 r., gdyż dopiero udzielanie kredytów spółdzielniom mieszkaniowym po przejściu do gospodarki rynkowej stanowi przejaw działalności banku nastawionej na osiągnięcie zysku. W dawnym systemie gospodarczym przyznawanie kredytu wykazywało cechy wsparcia państwa dla kredytobiorcy - spółdzielni mieszkaniowej. Udzielanie kredytów mieszkaniowych stanowiło bowiem realizację polityki mieszkaniowej państwa i metodę wspierania budownictwa mieszkaniowego. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego zarzut naruszenia zasady równości, polegający na zróżnicowaniu sytuacji prawnej dwóch stron umowy kredytowej, to jest kredytodawcy - banku oraz kredytobiorcy - spółdzielni mieszkaniowej, nie znajduje uzasadnienia, ponieważ zgodnie z konstrukcją prawną poręczenia w miejsce zaspokojonego dotychczasowego wierzyciela (banku), wstępuje Skarb Państwa.

Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że występujące w sprawie okoliczności oraz kontekst normatywny, w którym umieszczony został art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 29 listopada 2000 r. o objęciu poręczeniami Skarbu Państwa spłaty niektórych kredytów mieszkaniowych, dopuszcza, aby w odniesieniu do spółdzielni mieszkaniowych, którym udzielano preferencyjnych kredytów w okresie do 1992 r., można było nadawać klauzulę wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu także wtedy, gdy przez dłużnika (spółdzielnię mieszkaniową) nie zostało złożone pisemne oświadczenie woli o poddaniu się egzekucji.

Trybunał Konstytucyjny podkreślił jednocześnie, że jego stanowisko w niniejszej sprawie nie może być rozciągane na  kwestie zgodności z konstytucją innych rozwiązań ustawowych dotyczących nadawania klauzuli wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu.

Rozprawie przewodniczyła sędzia TK Maria Gintowt-Jankowicz, sprawozdawcą był wiceprezes TK Stanisław Biernat.

Wyrok jest ostateczny, a jego sentencja podlega ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw.